راهنمای جامع صادرات گیاهان دارویی به کشورهای مختلف (قسمت اول)، ایران یکی از مهم‌ترین کشورها در صادرات گیاهان دارویی است. از گیاهان دارویی برای درمان و پیشگیری از انواع بیماری‌ها در دنیا استفاده می‌شود و حتی پزشکی مدرن نیز گاهی این روش‌ها را تأیید می‌کند. این گیاهان منابع بسیار خوبی از مواد اولیه بسیاری از داروهای صنعتی و شیمیایی نیز هستند. به همین دلیل است که هیچ‌گاه نمی‌توان خواص خارق‌العاده آن‌ها را نادیده گرفت.

کشور ایران به دلایل متعددی از جمله برخورداری از شرایط آب و هوایی مناسب، به عنوان یکی از قطب‌های اصلی پرورش گیاهان دارویی شناخته می‌شود. علاوه بر این، بهره‌گیری از طب سنتی از دیرباز در میان فرهنگ عامه مردم رواج داشته و آن را مفید می‌دانند. تا چندین سال پیش، مردم تنها گیاهان دارویی را که به‌صورت طبیعی رشد می‌کرد، استفاده می‌کردند. اما اخیراً با گسترش روزافزون استفاده از آن‌ها، پرورش این گیاهان در مقیاس بزرگ‌تر نیز رواج یافته است. این روند تا جایی پیش می‌رود که امروزه حتی شاهد صادرات گیاهان دارویی نیز هستیم.

در ادامه این مقاله از وب سایت مرکز بازرگانی فردوسی، قصد داریم راهنمای جامع صادرات گیاهان دارویی به کشورهای مختلف را ارائه نماییم. اگر می‌خواهید ببینید که کدام گیاهان دارویی از ایران صادر می‌شوند و شرایط و قوانین صادرات آن به چه صورتی است، ادامه مطلب را از دست ندهید.

راهنمای جامع صادرات گیاهان دارویی

راهنمای جامع صادرات گیاهان دارویی به کشورهای مختلف (قسمت اول)

صادرات گیاهان دارویی و سود حاصل از آن

از آنجایی که کشور ما از نظر شرایط آب و هوایی دارای در وضعیت مناسبی قرار داشته و از موقعیت جغرافیایی خوبی برخوردار است، قادر به تولید محصولات کشاورزی صادراتی است. این موقعیت در جایی بهتر به چشم می‌آید که بفهمیم در حال حاضر حدود ۹۰ درصد انواع گیاهان دارویی در داخل کشور تولید می‌شود. از این ‌جهت، صادرات گیاهان دارویی نیز در لیست اقلام صادراتی ما قرار می‌گیرد. اما میزان سود حاصل از صادرات به عوامل مختلفی بستگی داشته و همواره ثابت نیست.

حجم صادرات انواع گیاهان دارویی به‌صورت سالانه نه‌تنها به میزان تقاضای کشورهای مقصد، بلکه به نرخ تولید محصول در داخل کشور نیز بستگی دارد. در نتیجه سود حاصل از آن نیز تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. اما به طور کلی، پیش‌بینی‌ شده است که میزان صادرات گیاهان دارویی و ادویه حدود ۳ تا ۵ برابر در سال‌های آتی افزایش پیدا کند. این پیش‌بینی از آن جایی مطرح شده که تقاضای مردم برای استفاده از گیاهان دارویی روزبه‌روز در حال افزایش است.

در ایران، بیش از ۸۰۰۰ نوع گیاه مختلف رشد می‌کند که حدود ۴۵۰ گونه آن جزو گیاهان دارویی است. صادرات هر نوع از این گیاهان به کشورهای مختلف، به قوانین آن کشورها بستگی دارد. از مجموع ۱۲۴ میلیارد دلار ارزش صادرات گیاهان دارویی در دنیا، سهم ایران حدود ۴۴۰ میلیون دلار است. این یعنی که کشور ما حدود ۴ درصد کل این تجارت را در سطح جهان به خود اختصاص می‌دهد.

قوانین صادرات گیاهان دارویی به کشورهای خارجی

زمانی که بخواهید یک ماده خوراکی تولید کرده و در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهید، باید از قوانین خاصی مطلع بوده و آن‌ها را رعایت کنید. اما اگر بخواهید همین محصولات را برای صادرات به کشورهای خارجی آماده کنید، شرایط کمی پیچیده‌تر هم می‌شود. قوانین صادرات گیاهان و محصولات دارویی نیز به همین صورت بوده و برای فعالیت در این زمینه، باید به آن‌ها توجه کنید. کشورهای مختلف دنیا از قوانین منحصربه‌فردی در زمینه محصولات غذایی و خوراکی برخوردار هستند. در نتیجه برای صادرات محصول، نه‌تنها باید به قوانین داخلی، بلکه به قوانین کشورهای مقصد نیز توجه کنید.

صادرات گیاهان دارویی برای کشوری مانند ایران، به‌عنوان یکی از تجارت‌های بسیار پرسود غیر نفتی شناخته می‌شود. پس با توجه به سود حاصل از این صادرات، طبیعی است که تجار ایرانی به فکر یادگیری قوانین این کار باشند. این قوانین برای صادرات محصول به تمام کشورهای دنیا ثابت نبوده و از طرفی، برای صادرات انواع گیاهان دارویی نیز متفاوت است. به همین دلیل، باید حتماً از افراد متخصص برای این کار کمک بگیرید. اخذ مشاوره صادرات گیاهان دارویی، به تجار برای رفع دردسرهای احتمالی کمک می‌کند.

مراحل صادرات گیاهان دارویی از ایران به کشورهای دیگر

از آنجایی که صادرات گیاهان دارویی در دسته صادرات محصولات غذایی قرار می‌گیرد، مراحل آن کمی نسبت به سایر حوزه‌ها متفاوت است. در روش صادرات این محصول از ایران به کشورهای دیگر، اولین مرحله توجه به سلامت و تازگی محصول تا زمان رسیدن به دست مصرف کننده است. البته اکثر گیاهان دارویی به صورت خشک شده صادر می‌شوند و در نتیجه، کمی از دردسرهای این موضوع کاسته می‌شود. البته سود صادرات برای تاجران، تحمل این مراحل و دردسرهای آن را ساده‌تر می کند.

در ادامه، بیشتر با مراحل صادرات گیاهان دارویی آشنا شده و می‌بینیم که چه کارهایی را باید در این زمینه انجام داد.

۱٫ تأمین گیاهان دارویی
طبیعتاً اولین مرحله برای صادرات محصولات دارویی گیاهی، تأمین محصول به مقدار کافی است. تاجران باید بتوانند بسته به نیاز بازار کشور مقصد و همچنین میزان توان تولید در داخل کشور، گیاهان دارویی را برای صادرات تأمین کنند. نحوه صادرات انواع گیاهان دارویی با هم متفاوت بوده و بیشتر به کشور مقصد شما بستگی دارد.

۲٫ بسته‌بندی محصول
گیاهان دارویی اغلب به صورت خشک شده مصرف می‌شوند و به همین دلیل، کیفیت آن‌ها کمتر تحت‌تأثیر شرایط ارسال قرار می‌گیرد. اما در هر صورت، باید به بسته‌بندی محصول صادراتی توجه ویژه‌ای داشته باشید. اگر محصول شما به‌صورت فله‌ای صادر می‌شود، بسته‌بندی آن کمی ساده‌تر است. اما برای بسته‌بندی محصول به‌صورت تک بسته، باید به موارد متعددی توجه کنید.

به‌عنوان‌ مثال، بسته‌بندی گیاهان دارویی شما می‌تواند شامل توضیحاتی از نحوه مصرف، خواص گیاه، شرکت تولیدکننده و … باشد. درج اطلاعات کافی روی بسته‌بندی، به مصرف‌کنندگان نشان می‌دهد که برای تولیدکننده اهمیت دارند. علاوه بر این، اطلاعات روی بسته باید با زبان کشور مقصد نیز هماهنگ باشد.

۳٫ گرفتن مجوزهای لازم
یکی از اصلی‌ترین شرایط صادرات انواع گیاهان دارویی، گرفتن مجوزهای لازم است. این مجوزها بسته به نوع گیاه دارویی، قوانین کشور مقصد و … ممکن است متغیر باشد. به‌طور کلی، برای این که بتوانید مجوزهای لازم را برای محصول خود دریافت کنید، باید از استانداردهای صادرات گیاهان دارویی مطلع باشید.

۴٫ ارائه محصول به گمرک و گرفتن گواهی‌ها
پس از آن که محصول شما توانست مجوزهای لازم را بگیرد، می‌توانید آن را به گمرک ارائه دهید. اداره گمرک مسئول صادرات گیاهان دارویی و هر نوع محصول صادراتی دیگر است. با ارسال محصول به گمرک و تکمیل فرم‌ها و فاکتورهای الزامی، باید گواهی سلامت محصول خود را دریافت کنید.

این گواهی توسط اداره گمرک ارائه شده و مختص صادرات انواع محصولات خوراکی است. برای گرفتن گواهی سلامت از گمرک، محصول شما آزمایش شده و سلامت آن تأیید می‌شود. پس از آن، می‌توانید گواهی ترخیص بار خود را از این اداره دریافت کنید.

۵٫ تحویل مرسوله به شرکت‌های حمل‌ونقل
شما به‌عنوان تولیدکننده باید برای صادرات محصولات گیاهی و دارویی با یک شرکت حمل‌ونقل قرارداد داشته باشید. بعد از اینکه مراحل بالا انجام شده و محصول را از گمرک ترخیص کردید، می‌توانید آن را به شرکت حمل‌ونقل طرق قرارداد خود تحویل دهید. این شرکت‌ها باید به شما تضمین دهند که سلامت محصول را در تمام طول فرایند صادرات حفظ کرده و استانداردهای صادرات گیاهان دارویی را رعایت می‌کنند.

۶٫ اخذ مدارک نهایی صادرات گیاهان دارویی
در مرحله نهایی، باید کلیه مدارک صادرات به کشورهای دیگر را تکمیل کرده و دریافت کنید. در این مرحله معمولاً تولیدکنندگان، شرکت‌های حمل و نقل و سایر طرف‌های انجام معامله، درصدهای تعیین شده را دریافت کرده و الباقی مبلغ بعد از ارائه بارنامه پرداخت می‌شود. پس از نهایی شدن کلیه مدارک، محصول شما آماده ارسال به کشور مقصد می‌شود. کمک ‌گرفتن از مشاوره صادرات گیاهان دارویی در تمام این مسیر، می‌تواند روند انجام مراحل را تسریع کند.

بهترین گیاهان دارویی برای صادرات ؛ دبیر ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، از فعالیت بیش از ۲۳۰ شرکت دانش بنیان و خلاق دارای مجوز بعنوان تولیدکننده داروها و فرآورده‌های طب سنتی خبر داد. سال گذشته و با وجود محدودیت‌های کرونایی، کسب و کارهای دانش‌بنیان حوزه گیاهان دارویی توانستند سهم مطلوبی از بازار محصولات را داشته باشند.

بهترین گیاهان دارویی برای صادرات

اجرای بندهای سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی، که در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید، یکی از ده‌ها برنامه‌ راهبردی است که توسط ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در دستور کار قرار دارد.

این ستاد، با انجام اقدامات گوناگون، سعی کرده تا راهبردهایی همچون بازنگری، اصلاح، ساده‌سازی و روزآمد کردن قوانین، مقررات و استانداردهای مربوطه را به مرحله اجراء برساند.

همچنین برای شناخت بیش‌تر جامعه از این حوزه و اصلاح نگرش نسبت به جایگاه طب سنتی و ترویج روش زندگی و تغذیه سالم بر اساس آموزه‌های طب سنتی در کنار اصلاح فرآیندها و ساختارهای نظارت و ارزیابی حوزه این طب، ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی همگام با دفتر طب ایرانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر دستگاه­های همکار اقدامات مختلفی را صورت داده است.

به گزارش روز چهارشنبه ایرنا از معاونت علمی، از دیگر راهبردهای سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی می‌توان به پشتیبانی و حمایت مؤثر از صادرات در حوزه طب سنتی و توسعه داروسازی سنتی برای پاسخگویی به مصارف داخلی و رفع نیازهای صادراتی اشاره کرد.

این ستاد همچنین با حمایت از ایجاد و ساماندهی نهادهای مؤثر و مؤسسات معتبر مردم‌ نهاد در حوزه طب سنتی و داروسازی سنتی و همچنین تعمیق و گسترش بنیان‌های معرفتی و فلسفی طب سنتی، فرصتی برای تعامل فعال و هم افزایی طب سنتی و طب مدرن فراهم ساخته است.

رونق شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی

محمدحسن عصاره دبیر ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری با اشاره به فعالیت بیش از ۲۳۰ شرکت دانش بنیان و خلاق که تولیدکننده داروها و فرآورده های طب سنتی دارای مجوز هستند، عنوان کرد: در حال حاضر تعداد شرکت‌های خلاق حوزه گیاهان دارویی از ۴۴ شرکت فراتر رفته است.

وی، با اشاره به ارائه بیش از ۴۸ خدمت حمایتی به شرکت‌های خلاق گفت: با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، ذیل برنامه توسعه زیست بوم شرکت‌های خلاق، ظرفیت علمی و نوآورانه نهفته در شرکت‌های حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی به کمک زیست‌بوم ایجاد شده، مورد حمایت قرار گرفت و سهم شرکت‌های این حوزه از اقتصاد دانش‌بنیان افزایش یافت.

عصاره، از فعالیت بیش از ۳۰۰ شرکت‌ نوآور در زمینه داروهای‌گیاهی، فرآورده‌های طبیعی و سنتی گفت و ادامه داد: در ۱۰ سال اخیر شاهد افزایش ۱۰ برابری صدور مجوز تولید داروهای گیاهی و فرآورده طبیعی به ۳۷۳۳ قلم بودیم.

وی افزود:همچنین با تلاش‌های صورت گرفته، مجوز تولید فرآورده طب سنتی از ۷ محصول به ۱۴۷۱ محصول طی ۱۰ سال اخیر افزایش یافت که گامی مثبت در توسعه محصولات این حوزه به شمار می‌رود.

عصاره با اشاره به افزایش تولید و فروش داروهای گیاهی و فرآورده های طبیعی و سنتی به بیش از ۲۰۰۰ میلیارد تومان در سال ۹۸ عنوان کرد: همچنین کاهش ۸۵ درصدی واردات فرآورده های طبیعی در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال پیشین بخش دیگری از دستاوردهای این حوزه در بخش کسب بازارهای داخلی و حفظ سرمایه‌های ارزی است.

عصاره همچنین با اشاره به بازار و گروه هدف چندین میلیاردی دام و طیور و لزوم توجه ویژه به این حوزه، از افزایش ۸ برابری صدور مجوز تولید دارو و فرآورده مکمل گیاهی دامی طی ۱۰ سال اخیر به ۱۰۰ قلم گفت.

حمایت از رویدادهای ترویجی

دبیر ستاد توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همچنین در ادامه، ضرورت آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی ظرفیت‌های نهفته گیاهان دارویی در جامعه در خصوص اقدامات ستاد در این حوزه را مورد تاکید قرار داد.

عصاره، برگزاری ۴ دوره دو سالانه نمایشگاه و جشنواره ملی گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب سنتی طی ۸ سال اخیر و حمایت از برگزاری همایش‌ها، نمایشگاه‌ها، کنگره‌ها و جشنواره‌های تخصصی حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی با موضوعات تخصصی مختلف، بخشی از جمله فعالیت‌های ستاد در راستای معرفی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های کشور در حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی برشمرد.

وی افزود: رویدادهای گوناگونی چون کنگره ملی گیاهان دارویی، همایش طلای سبز، نمایشگاه هفته سبز، جشنواره فرآورده‌های آرایشی بهداشتی طبیعی، نمایشگاه و جشنواره فناوری‌های نو و پیشرفته ربع رشیدی تبریز، نمایشگاه داروهای گیاهی و طب جایگزین ترامدکس، جشنواره «فناوری و نوآوری در زنجیره ارزش گیاهان دارویی» برخی از رویدادهای حمایت شده از سوی ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی به شمار می‌رود.

عصاره همچنین به ایجاد زمینه‌ای برای پررنگ شدن نقش گیاهان دارویی در برنامه‌های ترویجی رسانه ملی اشاره کرد و گفت: تهیه و حضور سالانه در بیش از ۱۰۰ ساعت برنامه‌های صدا و سیما همچنین سایر رسانه‌ها، برنامه‌های چالش و گفت و گو محور، برنامه‌های اختصاصی و ترویجی گیاهان دارویی و طب سنتی از جمله اقداماتی بود که در راستای ترویج و فرهنگ‌سازی صورت گرفت.

گام‌های بلند در راستای صنایع و فرآورده های کشاورزی

دبیر ستاد توسعه فناوری‌ گیاهان دارویی و طب سنتی، به حمایت از ایجاد مراکز تولید گیاهان دارویی مادر شامل بذر، نشاء و نهال اشاره کرد و گفت: حمایت از سرمایه گذاری ۲۳ شرکت خصوصی برای اجرای طرح‌های تولید بیش از ۵۰ طبقه بذری و اندام تکثیری گیاهان دارویی و صنعتی همچنین تولید بذرهای استاندارد و مقاوم با استفاده از فناوری‌های نوین از جمله کشت سلول و بافت از اقدامات حمایتی در راستای بی نیازی کشور به واردات بذر به شمار می‌رود.

عصاره، با اشاره به حمایت ستاد توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری از ایجاد بانک اطلاعات گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی کشور، اظهارکرد: از جمله این برنامه‌ها می‌توان به تدوین دارونامه داروها و فرآورده های سنتی ایران، فارماکوپه گیاهان دارویی بومی ایران و بانک اطلاعات گیاهان دارویی وب سایت پرشین هرب با دارا بودن مونوگراف برای هرکدام از گیاهان بومی کشور و مشخص شدن آزمون‌های فیزیکی و شیمیایی اشاره کرد.

حمایت از حوزه طب سنتی و دارویی

عصاره همچنین به حمایت از ایجاد سلامتکده نمادین طب سنتی با حضور پزشکان طب سنتی در تمامی جشنواره های ملی گیاهان دارویی و طب سنتی اشاره کرد و ادامه داد: حمایت از سلامتکده‌ها در راستای ترویج و توسعه ظرفیت‌های گیاهان دارویی در حوزه سلامت صورت گرفت و در حال حاضر، ۵۸ سلامتکده طب سنتی در بخش های خصوصی و دولتی سطح کشور فعالیت می‌کنند.

فعالیت مراکز نوآوری و شتابدهنده‌های تخصصی

دبیر ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با اشاره به فعالیت تعداد ۱۱۰ مرکز رشد و پارک علم و فناوری در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده های گیاهی گفت: ستاد با برنامه ریزی توسعه شتابدهنده‌های تخصصی تلاش کرده است تا زمینه را برای تجاری‌سازی فناوری‌های این حوزه فراهم کند.

عصاره، با اشاره به برنامه ریزی برای راه اندازی مرکز نوآوری و شتابدهی طب ایرانی و داروسازی سنتی با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران در حوزه توسعه داروها و فرآورده های طب سنتی افزود: در حال حاضر اقدامات زیرساختی با حمایت بخش خصوصی و سرمایه گذاری ۵۰۰ میلیارد ریالی با هدف شناسایی و جذب هسته های فناور و صاحبان طرح های فناورانه صورت گرفته و طی چندماه آینده شروع بکار خواهد کرد.

وی همچنین بیان کرد: درحال حاضر شتابدهنده های تخصصی شرکت‌های دانش‌بنیان پرسیس ژن، زردبند، دنی تک در استان های فارس و تهران برای طراحی، تولید، تجاری سازی دانش و فناوری و ارائه محصولات دانش بنیان و خلاق در حوزه طب ایرانی و داروهای سنتی مشغول به فعالیت بوده و حمایت از تاسیس چندین شتابدهنده در استان ­های مختلف کشور و حوزه های مختلف فعالیت صنعت گیاهان دارویی و طب سنتی در دستور کار آتی قرار دارد.

بهترین گیاهان دارویی برای صادرات کدامند؟

بهترین گیاهان دارویی برای صادرات عبارتند از:

کرفس وحشی (کلوس), میوه زرشک وحشی(جنگلی), ترنجبین, شیر خشت, فرنجمشک, مریم نخودی, پرسیاوشان, چماز, جفت, گز شهداد, پیدخشت, ممستکی, زدو, آنچوچک, گل لمدار, علف گاو زبان, گل نرگس, برگ کناره برگ مورد, زیره سیاه, مویه محلب, اشنیان(شقار), گز خوانسار(گز انگبین), پسته جنگلی, میوه ناخنک, آویشن, گز علفی, گردو و فندق جنگلی, آنفوزه تلخ و شیرین, ترکه ارغوان, باریجه, کتیرا, وشاء, انزوت, کاپاریس (لگجی), بادام جنگلی(کوهی), علف چای, عشقه, خزه, سرخس, بال عقبابی, موزه خوزستانی (لرستانی), گل گاو زبان, گل بومادران, گل بنفشه, مریم گلی, گلی کاسنی, گل گندم, گل اروانه, گلرنگ, میوه روناس, تخم بزرگ (کتان), تخم مرو, قدومه شیرازی, کشمش کولی, اسقرزه, بادیان, انیسون, بادرنجبویه, برگ بو, میوه بنه و بلوط, مازوج, گل بلوط, پنیرک, پارهنگ, بوبنه, شاتره, اسطوخدوس, برگ اکالیپتوس, شکر تیغال, سقز, همیشک, کلیه بذور و میوه درختان و درختچه‌های جنگلی, اندام هوایی ریواس, موسیر, برگ و سرشاخه کوله خاس, سقز ,کنگر ,قارچ خوراکی (برداشت از مراتع)