بانک اطلاعاتی ۱۹ خریدار خشکبار و پسته در ترکیه

پرسودترین کالاهای صادراتی در سال ۱۳۹۹ ؛ ارزآوران برتر صادرات ۹۹ کشور معرفی شدند. جزئیات آمارهای رسمی تجارت خارجی ایران نشان می‌دهد در میان ۲۶گروه کالایی، «محصولات پتروشیمی و میعانات گازی» در سکوی اول صادرات ۹۹ به لحاظ ارزآوری قرار دارد. بعد از آن، یک گروه کالایی در حوزه معدن و صنایع معدنی، دو گروه کالایی در حوزه کشاورزی و صنایع غذایی و یک گروه کالایی در حوزه صنعت در سکوهای دوم تا پنجم قرار گرفته‌اند. ارزیابی آمارها حاکی از این است که سهم ارزآوران برتر از کل ارزش صادرات ایران در سال گذشته، ۸۰ درصد است.

پرسودترین کالاهای صادراتی در سال ۱۳۹۹

پرسودترین کالاهای صادراتی در سال ۱۳۹۹ معرفی شدند. پس از محصولات پتروشیمی و میعانات گازی، گروه‌های کالایی صنایع معدنی فلزی، خشکبار، میوه‌و تره‌بار و محصولات پلیمری بیشترین ارزش صادراتی سال گذشته را به خود اختصاص داده‌اند. بر اساس گزارش سازمان توسعه تجارت، ارزش صادرات این پنج گروه کالایی در مجموع ۲۸ میلیارد و ۲۶۲ میلیون دلار بوده که ۸۰درصد کل صادرات سال گذشته را به خود اختصاص داده است. صورت‌وضعیت صادرات کشور در سال گذشته حکایت از آن دارد که ۱۱۳میلیون و ۶۷۴ هزار تن کالا به ارزش نزدیک به ۳۵میلیارد دلار از بازارهای ایران به بازارهای هدف صادر شده است. البته صدور کالا در سال ۹۹ با افت وزنی ۱۵ درصدی و کاهش ارزشی نزدیک به ۱۵ درصدی نسبت به سال ۹۸ مواجه شد. علاوه بر این، براساس آمار سازمان توسعه تجارت، صادرات خدمات در سال ۹۹ معادل ۳ میلیارد و ۲۸۲ میلیون دلار ثبت شده که نسبت به سال ۹۸ با افت ۶۸ درصدی روبه‌رو بوده است.

صادرات ایران در ۵ بخش اصلی انجام می‌شود که عبارتند از: «پتروشیمی و پایه نفتی و میعانات گازی»، «صنعت»، «کشاورزی و صنایع غذایی»، «معدن و صنایع معدنی» و «فرش و صنایع‌دستی.» در بین ۵ بخش اصلی، بخش کشاورزی و صنایع غذایی تنها بخشی است که هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی با رشد صادرات نسبت به سال ۹۸ روبه‌رو شده است. بیشترین افت ارزشی نیز مربوط به بخش پتروشیمی و پایه نفتی و میعانات گازی بوده که با کاهش ۲۰ درصدی ارزش روبه‌رو شده‌اند. اگرچه آمارها نشان می‌دهد که رشد ارزشی، تنها در گروه کشاورزی و صنایع غذایی رخ داده، اما از نظر وزنی شاهد رشد صادرات فرش دستباف و صنعت نیز بوده‌ایم. بیشترین رشد وزنی نیز متعلق به فرش دستباف و صنایع‌دستی است که ۶۸ درصد را به ثبت رسانده است.

صادرات محصولات پتروشیمی و میعانات گازی در سال ۱۳۹۹

میزان صادرات ایران در گروه پتروشیمی، پایه نفتی و میعانات گازی در سال ۹۹ وزنی معادل ۵۷ میلیون و ۹۲۴ هزار تن و ارزشی معادل ۱۷میلیارد و ۵۰۴ میلیون دلار داشته است. البته ارزش و وزن صادرات این بخش نسبت به سال ۹۸ به ترتیب با کاهش ۲۰ درصدی و ۷ درصدی روبه‌رو بوده است.

صادرات محصولات صنعتی در سال ۱۳۹۹

صادرات ایران در بخش صنعت نیز در سال گذشته با ۱۲ درصد افزایش وزنی به ۳میلیون و ۵۴۹ هزار تن رسیده و با کاهش ۱۳ درصدی ارزش رقمی معادل ۳ میلیارد و ۵۳۶ میلیون دلار را تجربه کرده است.

در عین حال بخش صنعت ۱۰ گروه کالایی را شامل می‌شود که از نظر بیشترین ارزش صادرات به ترتیب عبارتند از: «محصولات پلیمری»، «نساجی، پوشاک و کفش»، «شیمیایی»، «ماشین‌سازی و تجهیزات»، «لوازم خانگی»، «صنایع برق و الکترونیک»، «محصولات سلولزی»، «خودرو و نیروی محرکه»، «صنایع نوین، پیشرفته و دارو» و «سایر تولیدات صنعتی». ارزیابی‌ها نشان می‌دهد محصولات پلیمری در بخش صنعت، دارای بیشترین ارزآوری بوده‌اند؛ به گونه‌ای که در سال ۹۹ ارزش صادرات این گروه کالایی اگرچه نسبت به سال ماقبل کاهش ۹ درصدی را تجربه کرده، اما بیش از یک‌میلیارد دلار (۱۰۳۴ میلیون دلار) برآورد شده است‌ اما وزن صادرات این گروه کالایی با رشد ۱۳‌درصدی به ۸۵۶ هزار تن رسیده است.

در بین ۱۰ گروه کالایی صنعت، «نساجی، پوشاک و کفش»، «صنایع‌‌ برق و الکترونیک»، «صنایع نوین پیشرفته و دارو» و «سایر تولیدات صنعتی» هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی نسبت به سال ۹۸ رشد داشته‌اند و بیشترین رشد صادرات ارزشی و وزنی نیز متعلق به صنایع برق و الکترونیک است.

صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در سال ۱۳۹۹

صادرات ایران در بخش کشاورزی و صنایع غذایی در سال ۹۹ با رشد ۲۶ درصدی وزنی و افزایش ۸ درصدی ارزشی روبه‌رو بوده است. آنچه از صادرات ایران در این بخش ثبت‌شده نشان می‌دهد ۸ میلیون و ۸۳۸ هزار تن محصولات کشاورزی و صنایع غذایی به ارزش ۶ میلیارد و ۱۷۳ میلیون دلار در سال گذشته به بازارهای هدف صادر شده است.  این بخش شامل هفت گروه کالایی است که به ترتیب ارزش عبارتند از: «خشکبار»، «میوه و تره‌بار»، «صنایع‌تبدیلی»، «شیرینی و شکلات و فرآورده‌ها»، «محصولات حیوانی و صنایع وابسته»، «محصولات لبنی» و «گل و گیاه دارویی، خوراکی و زینتی.»   در میان گروه‌های کالایی مذکور، خشکبار بیشترین صادرات را به خود اختصاص داده است. صادرات خشکبار هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی نسبت به سال ۹۸ رشد داشته است. بر این اساس ارزش صادرات خشکبار با رشد ۴۲ درصدی نسبت به سال ۹۸ به بیش از ۲ میلیارد دلار رسیده و وزن آن با رشد ۵۴ درصدی، ۷۷۶ هزار تن ثبت شده است.

در بین هفت گروه کالایی نام برده، گروه کالایی خشکبار و شیرینی و شکلات و فرآورده‌ها، هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی نسبت به سال ۹۸ رشد داشته‌اند و بیشترین رشد ارزشی و وزنی نیز در گروه خشکبار ثبت شده است.

صادرات محصولات معدنی و صنایع معدنی در سال ۱۳۹۹

صادرات در بخش معدن و صنایع معدنی در سال ۹۹ با افت ارزشی و وزنی روبه‌رو بوده است. آمارهای سازمان توسعه تجارت نشان می‌دهد صادرات این بخش با افت ۱۱درصدی ارزش نسبت به سال ۹۸ به بیش از ۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار رسیده و وزن آن با کاهش ۲۴ درصدی، ۴۳میلیون و ۳۲۲ هزار تن را تجربه کرده است. بخش معدن و صنایع معدنی متشکل از ۶ گروه کالایی است که به ترتیب ارزش صادرات در سال‌۹۹ ‌عبارتند از: «صنایع معدنی فلزی»، «صنایع معدنی غیرفلزی»، «سایر صنایع معدنی فلزی»، «سایر صنایع معدنی غیرفلزی»، «سایر معدن غیرفلزی» و «سایر مواد معدنی فلزی.»

بیشترین صادرات در بین گروه‌های کالایی نام‌برده مربوط به صنایع معدنی فلزی است که البته هم در ارزش و هم در وزن کالاهای صادراتی این گروه شاهد روند کاهشی نسبت به سال ۹۸ بوده‌ایم. به این ترتیب صادرات صنایع معدنی فلزی با افت ۴۴درصدی وزنی به ۱۳ میلیون و ۷۱۸ هزار تن رسیده و کاهش ۱۱ درصدی در ارزش صادرات این گروه کالایی، صادراتی نزدیک به ۶ میلیارد دلار را به همراه داشته است.

در میان ۶ گروه کالایی مذکور، صادرات در دو گروه «سایر صنایع معدنی غیرفلزی» و «سایر مواد معدنی فلزی» هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی نسبت به سال ۹۸ رشد داشته‌اند. «سایر صنایع معدنی غیرفلزی» با رشد ۱۸‌درصدی وزنی و رشد ۱۳ درصدی وزنی روبه‌رو بوده و «سایر مواد معدنی فلزی» نیز ۱۹ درصد رشد وزنی و یک درصد رشد ارزشی را تجربه کرده است.

صادرات فرش و صنایع‌دستی در سال ۱۳۹۹

فرش و صنایع‌دستی در سال گذشته ۲۵هزار تن به ارزش ۱۳۱ میلیون دلار ارز‌آوری داشته است. صادرات در این بخش از نظر وزنی رشد ۶۸ درصدی داشته و از نظر ارزشی با افت ۱۵ درصدی روبه‌رو بوده است. این بخش صادراتی متشکل از دو گروه «فرش دستباف» و «صنایع‌دستی» است. از میان دو گروه نام‌برده، صادرات فرش دستباف هم از نظر ارزشی و هم از نظر وزنی نسبت به سال ۹۸ افزایش یافته است. این گروه کالایی با ۲۸ درصد افزایش وزنی و ۵ درصد افزایش ارزشی ارقام صادراتی را معادل ۴ هزار تن به ارزش ۷۲میلیون دلار را به ثبت رسانده است.

ارزش صادرات صنایع‌دستی اما با ۳۰ درصد کاهش ارزش مواجه شده و به ۵۹ میلیون دلار رسیده است. صنایع‌دستی به لحاظ وزنی رشد ۷۹ درصدی داشته که رقم آن ۲۱ هزار تن ثبت شده است.

ضرر هنگفت صادرکنندگان زعفران و پسته ؛ عضو سابق اتاق بازرگانی ایران می‌گوید، صادرکنندگان جوان ایرانی به دلیل عدم شناخت دقیق از بازارهای منطقه دچار زیان‌های هنگفت می‌شوند.

ضرر هنگفت صادرکنندگان زعفران و پسته

مهدی علیپور اظهار کرد: موضوع صادرات نیز مانند دیگر حوزه‌های اقتصادی، موضوعی تخصصی است که نیاز به شناخت دقیق از شرایط بازار و مدیریت شرایط دارد. در صورتی که فرد یا افرادی بدون داشتن شناخت دقیق از بازارها به این عرصه ورود کنند، نه تنها سودی نصیبشان نخواهد شد که حتی با ضررهای جدی مواجه می‌شوند.

وی با بیان اینکه در میان فعالان نوپای اقتصادی این تصور وجود دارد که به راحتی می‌توانند کالاهایی مانند پسته، زعفران یا فرش صادر کنند، توضیح داد: ما در سال‌های گذشته افراد زیادی را دیده‌ایم که با این تصور که در کشورهای حاشیه خلیج فارس و مراکزی همچون شهر دبی، همواره برای این محصولات سنتی ایرانی مشتری وجود دارد، به شکل چمدانی و محدود مثلا با خود زعفران می‌آورند و به دنبال فروش آن هستند.

این فعال اقتصادی ادامه داد: وقتی فردی بدون هیچ پشتوانه‌ای اقدام به صادرات می‌کند، مجبور می‌شود محصول خود را در بازارهای سنتی و به شکل فرد به فرد عرض کند. در این بازارها، افراد فروشندگان فراوانی دارند و وقتی عرضه از تقاضا بیشتر می‌شود، در نهایت این افراد مجبور می‌شوند کالای خود را به نصف قیمت بفروشند و جز زیان، چیزی برای آنها باقی نمی‌ماند.

علیپور با تاکید بر اینکه سرمایه گذاری و برنامه ریزی تیمی، گام نخست صادرات محصولات غیرنفتی در بازارهای منطقه به شمار می‌رود، بیان کرد: صادرکنندگان کوچک در ابتدای کار خود باید با شراکت و تجمیع سرمایه، در ابتدا میزان عرضه را افزایش دهند و سپس شرایط مالی را فراهم کنند که از شرکت‌های مشاوره‌ای فعال در بازارهای صادراتی منطقه استفاده کرده و محصول خود را با قیمتی مشخص عرضه کنند. در غیر این صورت اگر به سمت صادرات محصولات سنتی مانند زعفران، پسته و فرش نروند از نظر اقتصادی منطقی‌تر خواهد بود.

وی خاطرنشان کرد: محصولات ایرانی ظرفیت بالقوه قابل توجهی در بازارهای منطقه دارند و با وجود فشارها، هنوز ما شانس بالایی برای افزایش ارقام صادراتی داریم. برای رسیدن به این اهداف اما صرف انتقال یک کالا به بازار کشورهای منطقه و تلاش سنتی برای فروش آن کافی نیست. اگر یک فکر جمعی وجود نداشته باشد، مطالعات کافی بر روی بازار هدف صورت نگیرد و توجه دقیقی به منحنی عرضه و تقاضا نشود، خطر آنکه صادرکنندگان جوان تمام سرمایه خود را به راحتی از دست بدهند، وجود خواهد داشت.

بر اساس براوردهای صورت گرفته از وضعیت تجارت خارجی ایران، جدای از چین، بخش مهمی از صادرات غیر نفتی به کشورهای همسایه و منطقه انجام شده است. عراق، امارات متحده عربی و ترکیه اصلی‌ترین مشتریان کالاهای ایرانی در منطقه به شمار می‌روند، هرچند فروش محصولات کشاورزی ایران به کشورهای حاشیه خلیج فارس، همچنان از سوی صادرکنندگان ایرانی ادامه دارد.

رشد صادرات پسته کرمان در سال ۹۹ ؛ مدیرکل گمرکات استان کرمان گفت: صادرات استان کرمان در۱۱ ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۶ درصد افزایش داشته است.

رشد صادرات پسته کرمان در سال ۹۹

توسعه صادرات پسته با اقتصاد آزاد ، اقتصاد ایران در طول دهه‌های طولانی متکی به فروش نفت بوده و همین اتفاق باعث ایجاد مشکلاتی شده است. بسیاری از استادان اقتصاد ایران نیز این موضوع را تایید کرده و بارها به مسوولان توصیه کردند از ظرفیت‌های محصولات غیرنفتی برای ارزآوری استفاده و از صادرات تک‌محصولی پرهیز کنند. این اتفاق در راستای اعتقاد به اقتصاد و بازار آزاد امکان‌پذیر خواهد بود، زیرا اقتصاد آزاد شابلونی در اختیار دارد که فعالان اقتصادی می‌توانند در تصمیم‌گیری‌ها یا تشخیص سره از ناسره از آن استفاده کنند. یکی از این محصولات غیرنفتی که پتانسیل عظیمی برای صادرات و تولید ارز دارد پسته است اما متاسفانه نگاه جدی اقتصادی از سوی مسوولان به این محصول نبوده است. همین اتفاق باعث شده که ایران پایگاه خود را در بازارهای جهانی از دست داده و کشورهای دیگر جایگاه فروش پسته ایران را تصاحب کنند.

توسعه صادرات پسته با اقتصاد آزاد

انجمن پسته اما از ابتدای شکل‌گیری یعنی از اوایل سال ١٣٨٥ به‌طور مرتب درباره آینده تولید و بازار پسته هشدار داده است. اما متاسفانه در این سال‌ها صدای این تشکل به جایی نرسیده و همه می‌دانیم که تشکل‌های صنفی، قدرت اجرایی نداشته و ندارند. در این مصاحبه با سیدمحمود ابطحی عضو هیات امنای انجمن پسته و دانش آموخته رشته اقتصاد دانشگاه تهران به گفت‌و‌گو نشستیم تا نظر وی را بدانیم.

 آقای ابطحی! چرا انجمن پسته فریاد آزادی اقتصاد دارد و اساسا اقتصاد آزاد به چه معنی است؟

اقتصاد کشور ما یک اقتصاد نفتی است؛ یعنی یک اقتصاد متکی به درآمد حاصل از تولیدات نفتی داریم که این درآمد روی تمام جریانات و مبادلات اقتصادی و حتی روی ذهنیت ما اثر گذاشته ‌است. ما اغلب خودمان شعار اقتصاد آزاد می‌دهیم، اما راه‌حل‌هایمان راه‌حل‌های دولتی است، راه‌حل‌هایمان راه‌حل‌های اقتصاد نفتی است؛ طبیعی هم هست! به‌خاطر اینکه تا الان نفت نقش عمده‌ای در اقتصاد ما داشته است. این نفت همراه با رانت است. دولت طی سالیان مختلف، از آن زمان که قیمت نفت بالا رفته است، این رانت را آورده و در بدنه اقتصاد تزریق کرده‌است. وقتی دولت با این رانت حقوق داده است تقاضا ایجاد کرده، وقتی کارهای عمرانی کرده باز تقاضا ایجاد کرده، با همین رانت سد ساخته و تقاضا ایجاد کرده و محیط زیست را به شکل دیگری درآورده است. این درآمد نفت در تمام مویرگ‌های اقتصاد ایران رفته و حتی بر تمام ذهنیت ما هم اثر گذاشته است.

اگر شما دقت بکنید می‌بینید که ما زمانی‌که در رابطه با اقتصاد صحبت می‌کنیم، ادعای اقتصاد آزاد داریم، اما وقتی می‌خواهیم راه حل ارائه بدهیم می‌گوییم اگر فلان شخص، مدیر فلان کار می‌شد همه کارها درست می‌شد! اقتصاد آزاد این‌طور نیست. ما و مقتضیات اقتصادمان این‌طور است که رفتن و آمدن آدم‌ها تعیین‌کننده است. آن چیزی که من از اقتصاد آزاد می‌فهمم این است.

 به‌طور واضح اثر مستقیم اقتصاد نفتی روی پسته چیست؟

اثرش این است که این رانت روی قیمت تمام شده پسته ما اثر می‌گذارد، چون روی تمام اقتصادمان، روی مزد کارگرها، روی قیمت نهاده‌ها اثر می‌گذارد. اگر این رانت در اقتصاد ما نبود قیمت تمام شده محصول ما چیز دیگری بود، اگر قرار شود آمریکایی‌ها قیمت تمام شده پسته‌شان مثل ما باشد اصلا نمی‌توانند تولید بکنند.

 انجمن با عنوان کردن موضوع آزادی اقتصاد چه می‌خواهد بگوید؟

ما می‌گوییم دولت کاری به‌کار ما نداشته باشد و بگذارد ما کار خودمان را خودمان انجام دهیم. ما می‌گوییم دولت به پر و پای ما نپیچد و با این فرمول‌هایی که می‌گذارد و امروز می‌گوید ارزتان را این‌طور بیاورید و فردا آن‌طور، جلوی صادرات ما را نگیرد.

 پس عمدتا تاکید انجمن در بحث آزادی اقتصاد درباره مداخلات دولت است؟

بله، وگرنه ما نسخه برای کل اقتصاد نمی‌توانیم بدهیم. اگر قرار باشد ما نسخه برای کل اقتصاد بیاوریم، اولا کسی گوش نمی‌دهد و دوما دلیلی هم ندارد این کار را بکنیم. ضمن اینکه وقتی نسخه‌ها را نگاه می‌کنی دقیقا دولتی هستند. درواقع وقتی می‌خواهیم نسخه بدهیم، اتفاقا آن موقع است که دولتی فکر می‌کنیم.

 اگر بخواهید یک مثال از مداخلات دولت در پسته بگویید چه می‌گویید؟

دولت یک تشکیلات عریض و طویل به‌نام استاندارد درست کرده، بعد کلی نیرو مشغول به‌کار شده‌اند و از این طریق اشتغال ایجاد کرده‌است و می‌گوید پسته باید طبق این استاندارد صادر شود! چون این کار دستوری است، باید نمونه پسته‌ای ساخته شود که اداره استاندارد خوشش بیاید! این کار در قدم اول راه نادرستی را باز می‌کند، چون کارمند استاندارد می‌تواند نمونه بَد را ندیده بگیرد. بعد یک گواهی داده می‌شود به اسم گواهی استاندارد؛ این گواهی استاندارد تا گمرک ایران ارزش دارد و از آن‌طرف به بعد برای مشتری خارجی ارزش ندارد.

ما می‌گوییم اقتصاد آزاد یعنی اینکه ما با خریدارمان توافق می‌کنیم و ما داریم یک ماده‌غذایی صادر می‌کنیم که این ماده‌غذایی ماده اولیه است و باید برود در مقصد و برای خوردن آماده شود. یعنی بسته به سلیقه مردم هرکشوری برای خوردن آماده می‌شود.

هنوز ما هیچ مدرکی نداریم که مثلا ارزش غذایی پسته نخودو (ریز) از پسته درشت کمتر است. اگر خریدار پسته من در جایی می‌خواهد این پسته را بفروشد که دوست دارند پسته نخودو بخورد، خب بفروشد، چه ایرادی دارد! من باید بنابر تعریفی که از پسته نخودو دارم به خریدارم بگویم آیا شما اینقدر نخودو در پسته‌ات باشد قبول داری، اگر او بگوید بله اشکالی ندارد، من نباید دروغ بگویم و باید همان چیزی را که توافق کردیم بفروشم. تعریف اقتصاد آزاد به معنی واقعی کلمه این است.

اما ما خیلی در انجمن دنبال اقتصاد آزاد نرویم با این شعار که همه چیز باید در اقتصاد آزاد باشد.

 مگر چنین چیزی ممکن است که اقتصاد کاملا آزاد باشد؟

برخی اوقات گفته می‌شود ما خودمان هم تقصیر داریم، چون دولت اگر رانت می‌دهد، ما هم رانت‌خواری می‌کنیم.

شما دارید در این مملکت زندگی می‌کنید. اگر وام بدهند ما برای گرفتن وام صف می‌کشیم. چون رفتار اقتصادی انسان این‌طور است که تلاش می‌کند نفعش را حداکثر کند. اگر تشخیص دادید چنانچه وام بگیرید به نفعتان هست، می‌روید وام می‌گیرید و نمی‌گویید چون من طرفدار اقتصاد آزاد هستم وام نمی‌گیرم.

 شما اقتصاد را به‌عنوان یک علم نگاه می‌کنید یا یک موضوع نسبی؟

بله. اقتصاد صد درصد یک علم است و علم اصلا نسبی نیست. مگر ریاضی و فیزیک نسبی است؟! اقتصاد علم معاش است. در زبان فارسی اقتصاد علم مطالعه رفتار معاشی انسان است و اول به آن علم معاش می‌گفتند و بعدها اقتصاد نام گرفت.

در اوایل که علوم به سبک جدید و غربی آن در ایران مطرح شد، در دوره فروغی به علم اقتصاد، علم معاش می‌گفتند. زمانی که در تهران مدرسه حقوق درست شد در آنجا اقتصاد هم درس می‌دادند و قدمت این مدرسه بیشتر از دانشگاه تهران است.

 اقتصاد روابط و رفتار آدمی را در رابطه با معاشش مطالعه می‌کند. اصولش چیست؟

اصل اولش این است که همه آدم‌ها دنبال این هستند که منافع‌شان حداکثری شود و دیگر اینکه آدمیزاد از صبح تا شب در حال مبادله است و در مبادله‌ای که می‌کند مزیت نسبی خودش را در نظر می‌گیرد.

 دلیل اینکه مکاتب مختلف اقتصادی ایجاد شده است، چیست؟

این مکاتب مربوط به سیاست است و کاری به علم اقتصاد ندارد. مثلا لیبرال‌ها به تئوری اقتصاد آزاد نزدیک‌تر هستند، ولی معنی آن این نیست کسی که مکتبش لیبرالیسم است راجع‌به علم اقتصاد بداند. علم اقتصاد با داستان اقتصاد دستوری، دولتی و اقتصاد برنامه‌ریزی شده اصلا جور در‌نمی‌آید. در علم اقتصاد، دولت عمدتا جایگاه هماهنگ‌کننده‌ دارد.

 در موضوع استاندارد، مگر جایگاه دولت نظارتی نیست، پس چرا می‌گویید دولت مداخله کرده‌است؟

به‌نظر من استاندارد آن چیزی است که شما با خریدار توافق کرده‌ای و این توافق باید درست شود. اداره استاندارد فرضا باید تعریف درستی از نخودو بدهد، ولی اینکه چند درصد از محموله نخودو باشد به توافق با مشتری بستگی دارد.

 آیا انجمن باید محل حضور افرادی باشد که فقط یک مکتب اقتصادی را باور دارند؟

نه. برای اینکه ما اقتصاد آزاد را هم بلد نیستیم. نمی‌دانیم اقتصاد آزاد یعنی چه! شعار اقتصاد آزاد می‌دهیم و از آن‌طرف می‌گوییم دولت بیاید در اخبار بگوید که چرا پسته نخودو صادر می‌کنید!

 در انجمن‌ها معمولا اهداف جمعی دنبال می‌شوند، اما در علم اقتصاد عمدتا فردگرایی تعریف شده. آیا فکر نمی‌کنید فردگرایی با ماهیت سوسیالیستی انجمن‌ها در تناقض است؟

اصولا در اقتصاد همه آدم‌ها دنبال نفع فردی هستند و این جزو محاسنش است که باعث می‌شود نفع جمع افزایش پیدا کند. ظاهرا وقتی من دنبال نفع خودم هستم و شما دنبال نفع خودتان هستید، حاصل این است که نفع جمع افزایش پیدا می‌کند. اما وقتی که شما و من، هر دو منبع مشترکی داشته باشیم، تراژدی منبع مشترک رخ می‌دهد و ممکن است همه ضرر کنیم. به این موضوع تراژدی منابع مشترک می‌گویند. در اقتصاد، جایی مثل انجمن کارش این است که در جهت حل این تراژدی حرکت کند و طوری کار جمعی بکند که منافع همه تامین شود.

پس بنا به این دیدگاه لزوما قرار نیست که در انجمن هر کاری تعریف شود و ما به‌دنبال حل همه مشکلات برویم. یعنی ما فقط باید سراغ کارهایی برویم که تراژدی مشترک همه ما باشند.

منبع همه ما یکی است. منبع همه ما پسته است و همه می‌خواهیم پسته را به قیمت بالایی بفروشیم. بنابراین، انجمن باید جایی باشد که اقتصاد را شفاف کند و طوری باشد که نه من ضرر بکنم و نه شما.

 آیا انجمن در این موضوع موفق عمل کرده است؟

انجمن تا‌حدی می‌تواند اطلاع‌رسانی کند که اوضاع چگونه است و چقدر پسته صادر و مصرف شده است. انجمن آدم‌ها را دور هم جمع می‌کند که بنشینند و با هم همفکری کنند.

 به نظر شما چه کسی مالک انجمن است؟

اعضای انجمن مالک آن هستند.

 اما این اعضا هیچ سهم مشخصی ندارند!

سهمی نمی‌توان تعریف کرد. اگر شما یک سهم دارید، همان اطلاعاتی را به‌دست می‌آورید که شخص دیگری که شهریه بیشتری به انجمن می‌پردازد.

 فکر می‌کنید اعضا بتوانند سهام داشته باشند و هر‌کس سهم بیشتری داشته باشد بتواند در تصمیمات اثر‌گذارتر باشد؟

به‌نظر من اشکالی ندارد، ولی اینکه من بگویم چون من ده سهم دارم باید هنگام تقسیم سود ده‌برابر نسبت به کسی که یک سهم دارد سود ببرم امکان‌پذیر نیست. خدمات انجمن اطلاعات و ایجاد رابطه است و نتیجه و سود حاصل از آن را به شکل ملموس نمی‌توان تقسیم کرد بنابراین یک مقدارش به این موضوع برمی‌گردد که من نفعم در این است که یک کار خیر بکنم، چون با کار خیر ارضا می‌شوم‌. به‌طور کلی، هر‌کاری که شخص خیر انجام می‌دهد لزوما نفع مالی ندارد، بلکه بیشتر از لحاظ معنوی لذت دارد، در مورد انجمن هم همین‌طور است.

 ارتباط بین بازار آزاد و اعتقاد به تجارت آزاد با تعاریف اخلاقی چیست که در انجمن روی این موضوع تاکید می‌شود؟ من خیلی در حرف‌های شما به این ارتباط پی نبردم!

درست است. اخلاق جداست و علم اقتصاد جداست.

 اخلاقیات چه هستند؟

اخلاقیات رفتارهایی هستند شامل اینکه به دیگران صدمه نزنیم. ما در اقتصاد پسته، به‌خصوص که منبع مشترک داریم، خیلی اوقات ممکن است بداخلاقی کنیم و دنبال سود خودمان باشیم و دیگران از این بداخلاقی ما صدمه ببینند.

 فکر می‌کنید تبیین و ترویج این اخلاقیات باید جزو فعالیت‌های انجمن باشد؟

بله، چه اشکالی دارد که ما در انجمن کارهایی انجام ندهیم که باعث شود افرادی که کارشان با ما مشابه است، ضرر کنند. ما باید به‌دنبال این باشیم که سود خود را حداکثر بکنیم، اما نه به قیمت ضرر دیگران.

 آیا این موضوع در اصول اقتصاد آزاد آمده است؟

نه! ولی اقتصاد آزاد می‌گوید اگر شما این کار را بکنید و به ضرر دیگران کار کنید حذف می‌شوید. چون بازار رقابتی است و مردم حاضر نمی‌شوند با چنین شخصی کار کنند.

بنا براستدلال شما، دلیلی وجود ندارد که ما در انجمن توافق کنیم که به اخلاق تجاری پایبند باشیم! چون شخص بی‌اخلاق حذف می‌شود.

ممکن است حذف نشود، اما ما توصیه می‌کنیم کار اخلاقی بکند.

 آقای ابطحی! دوسال پیش در انتخابات انجمن رقابت خیلی شدیدی پیش آمد. شما فکر می‌کنید به چه دلیل بر سر کرسی‌های هیات‌مدیره و هیات‌امنای انجمن که کرسی‌های سیاسی و مالی نیستند، این قدر رقابت وجود داشت؟

شاید بیشتر به‌دلیل چشم و هم‌چشمی بود. از اساس کار اشتباهی بود و برای انجمن خوب نبود، چون باعث لاغر‌شدن و ضعف انجمن شد، درحالی‌که انجمن باید نیروهایش را اضافه بکند، این رقابت باعث شد یک انشعابی در انجمن ایجاد شود و نیروها کم بشوند. کار خوبی نبود. یک‌ نوع رقابت و چشم و هم‌چشمی بی‌منطق و تنگ‌نظرانه‌ای بود. من این کار را قبول ندارم.

 استنباط من این بود که شاید این کار توجیه اقتصاد آزادی داشته باشد! یعنی طرفداران اقتصاد آزاد برای جلوگیری از بی‌اخلاقی و زیرپا گذاشتن اصول اقتصاد آزاد این رقابت شدید را انجام دادند؟

خیر! فکر نمی‌کنم. چون رقابت به این شکل، خودش بی‌اخلاقی است و دلیلی وجود ندارد کسی این کار را بکند.

 چه کاری ‌باید انجام شود؟

‌باید در انتخابات افراد به هر کس که دوست دارند رای بدهند و نباید تشویق صورت بگیرد که به چه کسی رای بدهید. آدم‌هایی که در انجمن عضو هستند، انسان‌های بالغی هستند و منافع خود را تشخیص می‌دهند. باید اجازه داده می‌شد هر فرد خودش تصمیم بگیرد.

 شاید این رقابت باعث شود افراد زیادی در انتخابات انجمن شرکت کنند و سود انجمن حداکثر شود، سپس این سود در راه خیر جمعی صرف شود. این‌طور نیست؟

می‌بینیم که این‌طور نشد! این کار هیچ توجیهی ندارد. اصلا جناح‌بندی و رقابت جناحی در انجمن درست نیست.

 به نظر شما چرا انجمن برای تصمیم‌گیری در قبال انجام خیر جمعی باید انتخابات برگزار کند؟

پس چگونه اعضای هیات‌مدیره و هیات امنا انتخاب شوند؟! وقتی انتخابات هست عده‌ای می‌گویند ما می‌خواهیم حضور داشته باشیم. در این شرایط اعضا باید افرادی را انتخاب کنند.

 فکر می‌کنید ساختار مطلوب برای اداره انجمن چیست؟

انجمن یک هیات‌مدیره انتخابی دارد و با پرداخت حق عضویت اداره می‌شود و باید یکسری کارهایی انجام دهد تا پول دربیاورد. من نمی‌گویم انجمن همه کاری می‌تواند انجام دهد، ولی می‌تواند از طریق آگهی گرفتن در ماهنامه و وب‌سایت، دادن اطلاعات از طریق برگزاری جلسات و برگزاری گردهمایی‌ها مثل گردهمایی دوسالانه کیش، کسب درآمد کند. چون اطلاعاتی که در گردهمایی داده می‌شود باعث می‌شود دانش افراد اضافه شود.

 برخی می‌گویند باید پول‌های بزرگی وارد انجمن شود تا بتوانیم کارهای بزرگ‌تری انجام بدهیم. نظر شما در این مورد چیست؟

اگر واقعا کسی این را می‌گوید، پولش را هم بیاورد. بدون پول نمی‌شود کاری کرد. اگر کسی نیت خیری دارد و در واقع سود می‌برد و خودش ارضا می‌شود و لذت می‌برد باید هزینه کند. کار بسیار خوبی است.

 الان جامعه پسته چه خدماتی می‌خواهد که حاضر باشد برایش پول بپردازد؟

تا امروز عرضه و تقاضای پسته متوازن بودند، اما با توجه به افزایش تولید پسته در آمریکا حتما به پول بزرگی نیاز است تا بخش تقاضای پسته را در خارج از کشور کاملا مطالعه کنید و هم بدانید مصرف داخلی چقدر است. همین کار حدود ۲۰۰، ۳۰۰ میلیون تومان هزینه دارد. همچنین برای برآورد دقیق‌تر مقدار تولید، باید هزینه شود.

 فکر می‌کنید این‌قدر علاقه‌مند وجود دارد که اگر انجمن پروژه تعریف کند و اهمیت آن را توضیح دهد و روی آن بازاریابی کند، مردم حاضر باشند برایش هزینه بدهند؟

می‌شنوم که پسته‌ای‌ها حداقل در گروه‌ها حرفش را می‌زنند و احساس نیاز می‌کنند. برای اینکه پول زیادی وارد انجمن شود، نمی‎توان کرسی‌های هیات‌مدیره را به مزایده و کرسی‌های دبیرخانه را به مناقصه گذاشت!  اینها مواردی است که باید روی آنها فکر کنیم و بستگی به طبیعت کار دارد. ممکن است حتی در یک زمانی چیزی قابل‌فروش باشد، اما در زمان دیگر قابل‌فروش نباشد.