نتورک مارکتینگ چیست؟ آیا بازاریابی شبکه ای شما را ثروتمند می کند؟ چند سالی ست که بحث نتورک مارکتینگ در ایران داغ شده است. نتورک مارکتینگ یا به قول بعضی از فعالان آن، شغل نتورک، چیست و آیا راه مناسبی برای فعالیت اقتصادی است؟ با مرکز بازرگانی فردوسی همراه باشید تا بررسی دقیق و تفضیلی بر این پدیده همه گیر داشته باشیم.

نتورک مارکتینگ چیست؟

برای شناخت پدیده نتورک مارکتینگ ابتدا به ویکی پدیا مراجعه میکنیم. مطابق تعریف ویکی پدیای فارسی، بازاریابی شبکه‌ای (به انگلیسی: Network Marketing) یا فروش هرمی (به انگلیسی: Pyramid Selling) یا بازاریابی چندسطحی (به انگلیسی: Multi-level Marketing) با نام اختصاری اِم‌اِل‌اِم (به انگلیسی: MLM)، نوعی شیوه فروش است که در آن کمپانی‌ها محصولات و کالاهای خود را بدون تبلیغات و بدون واسطه به فروش می‌رسانند، و مشتریان پس از خرید در صورت تمایل می‌توانند محصولات کمپانی را بازاریابی کنند و سود بگیرند. درآمد در بازاریابی شبکه‌ای هم در ازای فروش مستقیم کالا و هم در ازای فروش از طریق زیرمجموعه کسب می‌شود. در بازاریابی شبکه‌ای، بازاریاب‌ها به صورت «تبلیغات کلامی» یا «تبلیغات چهره به چهره» اقدام به فروش محصولات کمپانی می‌کنند. در حال حاضر به ترتیب کشورهای آمریکای شمالی، چین، کشورهای اروپایی از جمله ایتالیا و ژاپن در زمینه بازاریابی شبکه‌ای سردمدار هستند.

آیا نتورک مارکتینگ شبکه هرمی است؟

شبکه فروش هرمی که معمولاً با عنوان شبکه هرمی شناخته می شود، یک استراتژی فروش، بازاریابی و بازارسازی بر اساس متد زیرمجموعه سازی است. لذا نتورک مارکتینگ و شبکه فروش هرمی را عملاً می توان دارای مفاهیم مشابه دانست. اما نکته اینجاست که هرمی بودن یک شبکه فروش، الزاماً به معنای غیر قانونی بودن یا بی ثمر بودن آن نیست. در کشور ما شبکه هرمی با عناوینی چون گلدگوئست تلفیق شده است و ذهنیت منفی برای اکثریت آحاد جامعه به همراه دارد. اما شبکه هرمی منوط به دارا بودن مجوزات لازم از مراجع ذی ربط، به خودی خود غیر قانونی تلقی نمی شود. ولی آیا استراتژی و متد شبکه های هرمی به لحاظ فعالیت اقتصادی و سودآوری عمومی مورد تأیید ماست؟ اگر تصور می کنید پاسخ این سوال مثبت است تا پایان مقاله همراه باشید!

نتورک مارکتینگ در ایران

نتورک مارکتینگ در ایران در سالهای نه چندان دور آغاز شد. مجموعه های فعال در این حوزه (که جهت جلوگیری از جانب داری از ذکر اسامی آنها خودداری می کنیم) هرکدام با استراتژی خاص خود به شبکه سازی و فروش محصولات اقدام نمودند. نکته بسیار مهم این است که برخلاف اکثر کشورهای دنیا، مفهوم نتورک مارکتینگ در ایران بسیار اشتباه جا افتاده است. نتورک مارکتینگ یک استرتژی فروش است که توسط کارخانجات و تولیدکنندگان مورد استفاده قرار می گیرد، اما در ایران به شکل یک کسب و کار مستقل نمود پیدا کرده است. به عبارت دیگر در بازاریابی شبکه، برندسازی به هیچ عنوان جایی ندارد. اما مشاهده می شود که در ایران برخی شرکتهای فعال در این حوزه اقدام به ارائه برندهای اختصاصی خود به بازار نموده اند. این اقدام بسیار منفی بوده و نشانگر اینست که پدیده نتورک مارکتینگ در ایران به مسیر اشتباه رفته است.

آیا نتورک مارکتینگ قانونی است؟

در زمینه مجوزات و قانونی بودن یا نبودن مجموعه های نتورک مارکتینگ بحث بسیار شده است. هر کدام از شبکه های نتورک مارکتینگ در وبسایت خود مجوزات کسب شده را نمایش داده اند. ما در این مقاله به بحث قانونی بودن یا نبودن این موسسات نمی پردازیم. واضح است که هر مجموعه ای که از نهادهای ذی ربط مجوزات فعالیت لازم را کسب کند، قانونی است. موضوع مورد بررسی ما در این مقاله اینست که آیا فعالیت بازاریابی شبکه ای می تواند برای شما سودآور باشد؟

آیا نتورک مارکتینگ (بازاریابی شبکه ای) شما را ثروتمند می کند؟

بهترین پاسخ به سوال بالا این است: به احتمال بسیار کم،

در توضیح پاسخ بالا، به اختصار مواردی را مطرح می نماییم:

• نتورک مارکتینگ در دنیا تقریباً منسوخ شده است. بله درست خواندید، نتورک مارکتینگ پدیده ای بود که در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی آمریکا را در نوردید و پس از آن به سرعت به سایر نقاط جهان نیز سرایت کرد. اما این پدیده، امروز تقریباً از بین رفته است. دلیل ناپدید شدن آن هم واضح است. فلسفه وجودی نتورک مارکتینگ، گسستگی سیستم تبلیغات محصولات از بازارهای لوکال و محلی است. این گپ و فاصله بزرگ باعث رونق بازاریابی شبکه ای در مقطعی از زمان شد. امروزه با گذشت زمان و پیشرفت ابزارهای تبلیغات خصوصاً ابزارهای دیجیتال مارکتینگ عملاً فلسفه وجودی این مدل بازاریابی از بین رفته است.
• نتورک مارکتینگ هنوز در ایران فعال است. بله درست است همچنان بازاریابی شبکه ای در ایران فعال است. دلیل این موضوع همان است که بالاتر به آن اشاره کردیم، مجموعه های فعال در این حوزه، از استراتژی بازاریابی عبور کرده اند و به بعضاً فروش محصولات با برند خود مشغول شده اند. همانطور که گفتیم برندسازی در بازاریابی شبکه ای عملی اصولی نیست و قطعاً در دراز مدت محکوم به شکست است.
• آیا نتورک مارکتینگ با حذف واسطه ها ارزش افزوده ایجاد می کند؟ در حال حاضر،خیر. شکل گیری پدیده بازاریابی شبکه ای بر اساس همین موضوع است. حذف واسطه ها. اما این موضوع با پیشرفت ابزارهای تبلیغات و فروش و ایجاد شبکه های فروش گسترده موازی مدتهاست که از بین رفته است.
• چرا احتمال ثروتمند شدن در نتورک مارکتینگ خیلی کم است؟ کسب ثروت در سیستم نتورک غیرممکن نیست، اما احتمال آن بسیار کم است. دلایل این موضوع بسیار است که در مقاله به آن پرداختیم اما مهمترین آن اینست: محصولات این شبکه ها عمدتاً کیفیت پایینتر از حد انتظار و قیمت بالا و غیرواقعی دارند و فروش این محصولات صرفاً فروش هیجانی و بر اساس مهارت های فردی فروشندگان آن است. اما این فرآیند در گذر زمان کمرنگ و کمرنگتر، و در نهایت محو می شود.