بررسی ویژگی های پسته صادراتی و مهم ترین نکات آن، پسته ایران به لحاظ طعم و مزه و مشتریان بسیاری که در بازارهای جهانی دارد، بی نظیر بوده است؛ اما در سالهای اخیر تحت تاثیر عوامل گوناگونی مانند رقبای جدید، کاهش تولید و افزایش قیمت تولید، سهم ایران در تولید پسته کاهش یافته است. از آنجا که رقابت در بازار جهانی پسته روز به روز در حال افزایش است، حفظ و تقویت بازار جهانی پسته امری ضروری به نظر می رسد. از طرفی، این محصول، به عنوان یکی از منابع مهم درآمدهای ارزی در نظر گرفته می شود و نقش مهمی در کاهش وابستگی بودجه عمومی دولت به درآمدهای نفتی دارد. عدم شناخت شرایط تجارت جهانی و عوامل موثر بر صادرات کالا و خدمات، از موضوعات اساسی در صادرات پسته می باشد. در این مقاله با مرکز بازرگانی فردوسی همراه باشید که به بررسی ویژگی های پسته صادراتی و مهم ترین نکات آن بپردازیم.

بررسی ویژگی های پسته صادراتی و مهم ترین نکات آن

مکانیک خندان یا آبخندان چیست؟

یکی از مهم‌ترین فاکتورهای مرغوب بودن پسته، خندان بودن آن است، پسته خندان به دو شکل طبیعی و مصنوعی وجود دارد که به صورت طبیعی زمانی که از درخت چیده می‌شود خندان است.

اما ناگزیر برخی از پسته‌ها به صورت دهان بسته از درختان چیده می‌شود تعداد وسیعی از این پسته‌ها تبدیل به مغز پسته شده و در صنایع دیگری مانند شیرینی، قطاب، سوهان و … استفاده می‌شوند.

اما تعدادی دیگری از این پسته‌ها را با فرایندهای تغییر دمایی تبدیل به پسته‌ی خندان می‌کنند .

مرسوم‌ترین روش خندان کردن پسته‌ها به این صورت است که پسته ها را به مدت ۲۴ ساعت در آب سرد قرار می‌دهند و سپس پسته‌ها را داخل خشک کن قرار داده و با حرارت ایجاد شده پسته‌ها را خندان می‌کنند.

کیفت و مرغوبیت این نوع پسته‌ها نسبت به پسته‌های طبیعی خندان بسیار کمتر است و کشورهایی نظیر روسیه که به قیمت محصولات توجه بیشتری دارند بیشتر خواستار این نوع از محصولات هستند.

معیار کیفیت پسته

ظاهر

شاید اولین چیزی که معیار کیفیت پسته را در ظاهر نشان می‌دهد ظاهر آن باشد.

پسته‌هایی که ظاهری شکسته و لکه دار دارند و مغز پسته با توجه به نوع آن ظاهری کدر دارد از کیفیت و مرغوبیت بالایی برخوردار نیستند.

اندازه یا انس پسته

علاوه بر این درشتی یا انس پسته هم معیار مهمی در کیفیت و مرغوبیت پسته دارد پسته‌ها با توجه به نوعشان (اکبری، کله قوچی، احمد آقایی و …) دارای انس‌های متفاوتی هستند که هر چه انس‌ محصولات کمتر باشد کیفیت و مرغوبیت محصول بیشتر خواهد شد.

برای بدست آوردن انس هر پسته کافی است ۱۴۲ گرم پسته را وزن کرده و از سپس آنها را ۵ دانه ۵ دانه می‌شماریم هر تعدادی که به دست آمد انس آن پسته به حساب می‌آید؛ به عنوان مثال از ۱۴۲ گرم پسته‌ای که وزن کردیم ۱۲۰ پسته بیرون آمد ۱۲۰ پسته را بر ۵ تقسیم می‌کنیم می‌شود: ۲۴، انس این نوع پسته ۲۴ است.

• ۱۸ تا ۲۰: کاملاً درشت
• ۲۰ تا ۲۲: خیلی درشت
• ۲۲-۲۴: درشت
• ۲۴-۲۶: متوسط
• ۲۶-۲۸: ریز
• بالاتر از ۲۸: خیلی ریز

طعم پسته

معیار مهم دیگری که می‌بایست به آن توجه کنیم طعم و مزه پسته است، باید به این نکته توجه داشت که هر رقمی از پسته طعم و مزه‌ی خاص خود را دارد و نمی‌توان یک طعم واحد در نظر گرفت اما تنها نکته‌ای که می‌بایست به آن توجه کنید عدم رطوبت در مغز پسته است.

خندان یا آبخندان بودن پسته

در مورد آبخندان بودن و تفاوت آن در بالا صحبت کردیم و گفتیم که پسته‌های آبخندان از کیفیت و مرغوبیت پایین‌تری نسبت به پسته‌های خندان طبیعی برخوردار هستند.

برای تشخیص پسته‌ی آبخندان از خندان روش‌های متفاوتی وجود دارد در زیر به چند نمونه‌ی آن اشاره می‌کنیم:

• سطح داخلی این نوع پسته‌ها معمولا رنگی تیره تر دارند.
• پوست نازک و لطیف آن‌ها معمولا به راحتی جدا می‌شود.
• مزه‌ی آن با پسته‌ی خندان کاملا متفاوت است و احتمالا در مزه‌ی آن رطوبت احساس می‌شود.
• لبه‌ی پوسته‌ها را سعی کنید به همدیگر نزدیک کنید پسته‌های خندان طبیعی به دلیل مغز درشت‌تر به هم نمی‌چسبند اما پسته‌های آبخندان به راحتی به هم متصل می‌شوند.

مزیت پسته ایرانی نسبت به رقبای خارجی

پسته ایرانی با توجه به طعم منحصر به فردی که دارد نسبت به رقبای آمریکایی و ترک خود یک پله جلوتر است البته تنها مزیت رقباتی پسته ایرانی طعم آن نیست.

تنوع پسته ایرانی

کله قوچی، احمد آقایی، بادامی، فندقی یا اوحدی معروف ترین پسته‌های حال حاضر ایران برای صادرات هستند که البته این پسته ها زیر مجموعه های بیشتری هم دارند؛ تمام این موارد نشان می‌دهد که ایجاد تنوع در مزه، رنگ، سایز و نوع پسته باعث شده است که مشتریان با توجه به نوع و سلیقه‌ی خود در سراسر جهان مشتری پسته‌های ایرانی شوند و کلکسیونی از حق انتخاب را به تجار دهند.

طعم

همانطور که در بالا هم ذکر کردیم طعم پسته ایرانی زبان زد جهان است.

با توجه به تغییرات ژنتیکی که رقبا در پسته ها برای عمل آوری سریع تر و کم آفت تر انجام می‌دهند، محصولات پسته ایرانی طعم و مزه‌ی بهتری را دارند و مصرف کنندگان تفاوت پسته‌های آمریکایی و ایرانی را به خوبی درک کرده‌اند و پسته ایران جایگاه ویژه خود را در بازارهای جهانی به خوبی توانسته است به دست آورد.

نسبت مغز به کل پسته

درصد مغز بالای پسته‌های ایرانی نسبت به پوسته‌ی آن هم از دیگر دلایل محبوبیت پسته‌ی ایرانی است، مصرف کننده در نهایت به دنیال مصرف مغز پسته است و پسته های ایرانی درصد مغز بالاتری نسبت به مشابه پسته‌های کالیفرنیای آمریکا دارند.

تحمیل میزان حرارت بالاتر

نسبت روغن در پسته‌های ایرانی نسبت به مشابه خارجی بسیار بالاتر بوده و به همین دلیل برشتگی و پخته شدن در دماهای بالاتر تا ۱۸۰ درجه سانتی گراد برای پسته‌ی ایرانی امکان پذیر است.

خوب برشته شدن باعث می‌شود تا طعم بهتری به پسته داده شود و از منظر دیگر این حرارت بالا باعث از بین رفتن تمامی باکتری‌های زنده در پسته می‌شود.

پسته‌های تولید آمریکا نهایتا تا دمای ۱۳۰ درجه می‌توانند گرما را تحمل کنند و بیشتر از این گرما پسته عملا می‌سوزد؛ در این دما پسته ها فقط می‌توانند رطوبت گیری شوند و برشتگی کامل در این دما به وجود نخواهد آمد.

بازار رقابتی

در ایران تعداد زیادی کشاورز، خریدار، صادر کننده وجود دارد که بازار را کاملا رقابتی کرده است و تجار برای خرید و فروش دستشان کاملا باز است اما در بازارهایی همچون آمریکا به دلیل اینکه درصد بسیار بالایی از تجارت پسته به دست چند شرکت است امکان رقابت در این بازار عملا گرفته می‌شود.

قیمت پسته در ایران و خارج

با توجه به اینکه پسته ایران یک محصول کاملا صادراتی است بنابراین قیمت گذاری آن در ایران با توجه به قیمت بین اللملی انجام می‌شود.

قیمت پسته ایرانی در حال حاضر ۸ تا ۱۵ دلار است که میانگین آن قیمتی حدود ۱۲ دلار می‌شود.

ممکن است در بازار ایران قیمت پسته کمی ارزان‌تر از قیمت بین المللی باشد که علت های متفاوتی برای آن وجود دارد و شاید مهم‌ترین دلیل آن ماندن پسته از سال قبل یا میزان فروش کمتر نسبت به سال‌های گذشته باشد.

شرایط صادرات پسته

برای صادرات پسته به کشورهای مختلف قوانین مختلفی وجود دارد و شاید سخت‌ترین شرایط مخصوص کشورهای اروپایی باشد.

اما قبل از اینکه شرایط صادرات پسته را بیان کنیم بد نیست این نکته را بازگو کنیم که صادرات پسته با توجه به نوع کشور مقصد متفاوت خواهد بود و هر کشوری با توجه به شرایط اقتصادی و فرهنگی خود تمایل به سفارش رقم خاصی از پسته است.

صادرات پسته به کشورهای اروپایی

در کشورهای اروپایی مقرارت خاصی در بهداشت و سلامت وجود دارد.

از آنجایی که این کشورها به سلامت جامعه خود اهمیت زیادی می‌دهند لزوم قوانین و معیارهای سلامتی بسیار سخت‌گیرانه تر از سایر کشورهای دنیا است.

تامین پسته

مهم‌ترین مشکل صادرات پسته ایران به این کشورها سم افلاتوکسین موجود در پسته است که با توجه به روش‌های کاشت و برداشت قدیمی و شرایط نگهداری ضعیف این مشکل در پسته‌های ایرانی به وفور دیده می‌شود.

برای برطرف کردن این مشکل در حال حاضر روش صنعتی خاصی وجود ندارد و با رعایت برخی نکات در تولید پسته می توان این آلودگی را کم یا از بین برد.

بسته بندی پسته صادراتی

در صورتی که سلامت پسته صادراتی مورد تایید قرار گرفت بسته بندی می‌تواند گزینه‌ی بسیار مهمی در صادرات این محصول داشته باشد، لازم است بر روی بسته بندی شرکت صادر کننده، وارد کننده و مشخصات تولید درج شود.

در کنار این موارد یک بسته بندی متناسب با قدرت خریدار و ظاهری شیک و لاکچری می‌تواند فروش این محصول را در کشورهای مختلف به خصوص اروپایی افزایش دهد.

اخذ گواهی استاندارد پسته قبل از گمرک

برای صادرات پسته به خصوص به کشورهای اروپایی رعایت استانداردهایی لازمه‌ی صادرات پسته است.

همانطور که در بالا هم به آن اشاره کردیم نداشتن سم افلاتوکسین یکی از لازمه‌های صادرات پسته به کشورهای اروپایی است.

ارائه پسته به گمرک

بعد از اتمام مراحل بالا باید با ارائه مدارک مربوطه از جمله اظهار نامه های نوع محصول، وزن و مشخصات و فاکتور به گمرک شهرستان مراحل ثبت را انجام دهید.

اخذ گواهی های سلامت پسته در گمرک

پس از اینکه مراحل قانونی پسته را به گمرک شهرستان ارائه دادید می‌بایست گواهی سلامت را هم برای محصولات خود بگیرید این مورد به خصوص برای محصولات خشکباری که به صورت فله قرار است ارسال شود مهم خواهد بود.

برای دریافت این گواهی لازم است که از محموله نمونه برداری شود و تاییدیه های لازم را برای کشور هدف دریافت نماید.

تحویل محموله به شرکت حمل و نقل

پس از تمیکل و اخذ گواهی‌های بهداشتی محموله به شرکت حمل و نقل می‌بایست ارسال گردد. در این مرحله شرکت های صادرکننده با شرکت های حمل و نقل قرار دادی را می‌بندند.

شرکت های حمل و نقل می‌بایست قبل از بار زدن پسته ایرانی کانیتنر ها یا واگن و یا تریلی را بررسی نموده و تا حد امکان از ضد عفونی بودن آن‌ها مطمئن باشند.

دریافت مابقی مدارک و گواهی‌های مربوط به مبدا

برای دریافت گواهی مبدا می‌بایست برخی مدارک گمرکی و برنامه حمل و نقل ارائه دهید. در صورت کامل بودن مدارک محموله برای ترخیص در کشور مقصد آماده می‌شود.

صادرات پسته در ایران بر خلاف سایر کشورها دارای فراز و نشیب‌های زیادی است به دلیل برخی تحریم‌ها صادرات پسته به برخی کشورها با مشکل روبرو شده است.

پسته ایران در سالیان گذشته بدون دلال یا واسط به کشورهای هدف ارسال میشد و تجار سود خوبی را از فروش این کالاها دریافت می‌کردند اما به دلیل تحریم‌ها بالجبار می‌بایست از طریق کشورهای واسط این کار انجام پذیرد.

کشورهایی نظیر ترکیه با دلالی واسط کشور مبدا و مقصد می‌شوند و در این میان سودهایی زیادی را دریافت می‌کنند که چندین برابر سود تجار کشور ما است و این امر باعث شده تا انگیزه تجار برای صادرات پسته کمی کمتر شود، علاوه بر این نبود ثبات در نرخ ارز هم از جمله دلایلی است که تجار می‌بایست با آن دست و پنجه نرم کنند.

اما در کشورهایی که امکان ارسال مستقیم و بدون واسطه وجود داشته باشد، سود تجار بسیار معقولانه تر و به صرفه تر خواهد بود.

بیشترین صادر کننده پسته ایران

همه‌ی ما وقتی نام پسته را می‌شنویم اولین شهری که به ذهنمان می‌آید کرمان است.

از گذشته تا به امروز کرمان و به خصوص شهرستان رفسنجان به قطب پسته ایران معروف بوده است و در حال حاضر هم بخش وسیعی از تولید و کشت پسته در این منظقه انجام می‌گیرد، اما به جز کرمان شهرهای دیگری مانند خراسان رضوی، یزد و سمنان هم توانسته اند رشد قابل توجهی در تولید پسته داشته باشند.

بزرگ ترین کشور صادر کننده پسته

ایران، آمریکا و ترکیه سه قطب بزرگ در کشت و تولید پسته‌ی جهان هستند.

به گزارش سازمان فائو در سال ۲۰۲۰ ایران رتبه اول صادرات پسته در جهان را دارا بوده است اما آمریکا بزرگ‌ترین تولید کننده پسته در جهان است و به دلیل اینکه بیشتر تولیداتش صرف مصرف داخلی می‌شود، صادرات این محصول نسبت به ایران کمتر است.

جمع بندی

با وجود اینکه رقبای جدی همانند آمریکا پا به پای پسته‌ی ایران در حال رقابت هستند اما هنوز هم مشتریان در سراسر دنیا تفاوت پسته‌ی اصیل ایرانی و سایر کشورها را می‌دانند و صادرات پسته‌ی ایران با وجود مشکلاتی که در پیش رویش دارد مشتریان خود را از دست نداده و می‌تواند به رقابت خود در این عرصه ادامه دهد.