صادرات سنگ ؛ به طورکلی حجم ذخایر سنگ ساختمانی در جهان به ۱۵ میلیارد تن می رسد که ایران ۴ میلیارد تن از آن را در خود جای داده است و از این میزان حدود ۲۰ میلیون تن آن در سال استخراج و حدود ۵ درصد آن صادر میشود. بنابراین موقعیت جغرافیایی، فراوانی و تنوع سبب شده است که ایران از پتانسیل مطلوبی در بازارهای بین المللی برخوردار باشد. ایران از ذخایر غنی تراورتن، مرمر، مرمریت و گرانیت بهره مند است.

با وجود تمامی مزیتهای سنگهای ساختمانی کشور در مقایسه با سایر کشور های جهان، با این حال سهم ایران از بازار مبادالت جهانی سنگ کمتر از ۳ درصد است. تولید انواع سنگ تزئینی کشور در سال ۹۸ بالغ بر ۱۵٫۵ میلیون تن سنگ است که نسبت به سال ۱۳۹۷ ، رشد ۱۸ درصدی را نشان می دهد. بر اساس آمار گمرک ارزش صادرات سنگ تزئینی در سال گذشته به ۲۷۰ میلیون دلار رسید که رشد ۳۵ درصدی را در مقایسه با سال قبل نشان می دهد.

صادرات سنگ ؛ فرصت ها و اهداف

در نگاه کلی فرصت صادرات سنگی را میتوان در سه دسته طبقه بندی کرد. این سه دسته بر اساس میزان حجم صادرات طبقه بندی شده است.

1. کوپ سنگهای خام استخراج شده از معادن
2. سنگ های فرآوری شده پوششی ساختمانی
3. مصنوعات و محصولات سنگی

با نگاه کلی به این ترتیب قرار گرفته در فهرست زیر در می‌یابیم که وضعیت ما به عنوان یک کشور غنی در حوزه سنگ به هیچ عنوان رضایت بخش نیست. چرا که مورد اول نه تنها باید در جایگاه اول نباشد، بلکه نباید جایی در این فهرست بالا داشته باشد.

صادرات کوپ سنگ

بخشی قابل توجهی از صادرات سنگ ایران معطوف به همین عنوان است. صادرات کوپ به طور خلاصه یعنی خام فروشی. یعنی سنگ را استخراج کنیم و بدون هیچ عملیاتی و فراوری دو دستی تقدیم کشورهای دیگر مانند چین – ترکیه و ایتالیا کنیم تا از ارزش افزوده آن بهره مند شوند و گاها به خود ما نیز صادر کنند. متاسفانه:

• هزینه بالای تولید
• عدم حمایت از تولید کننده
• تبلیغات و بازاریابی ضعیف
• طمع درآمد بیشتر و بدون دردسر صاحبان معادن

بزرگترین دلایل شکل گیری این معضل هستند. شایان ذکر است صادرات کوپ به دلیل خام فروشی و فقدان ارزش افزوده مشمول عوارض میباشد.

صادرات سنگ به چه کشورهایی صورت می پذیرد؟

مقاصد صادراتی قابل توجه سنگ ایران را با توجه به بازار کنونی میتوان به برخی کشورهای همسایه عرب، مانند قطر – عراق اشاره کرد. از جمله کشورهای غربی و اروپایی می‌توان به کشورهای روسیه – آلمان – ایتالیا – انگلیس و آمریکا اشاره کرد. در میان کشورهای آسیایی میتوان به ازبکستان، آذربایجان، چین و ترکیه اشاره کرد.

مراحل صادرات سنگ

۱- تهیه و بسته بندی

صادر کننده در این مرحله کالای توافق شده را طبق قرار قبلی با خریدار خود در کشور مقصد تهیه کرده و مطابق با استانداردهای آن منطقه بسته بندی می نماید تا برای ارسال از طریق زمینی، دریایی و یا هوایی آماده شود.

۲- اخذ مجورات

صادر کننده سنگ باید مجوزهای لازم را از سازمان ها و ارگان های مربوطه و نهادهایی که در امر صادرات دخالت دارند، دریافت کند تا هنگام صدور کالا با مشکلی مواجه نشود.

۳-حمل و اظهار به گمرک

در این مرحل بعد از بسته بندی اقدام به حمل کالا به گمرک  نموده و اظهار نامه صادراتی و یا خروجی خود را از آن سازمان اخذ نماید.

۴- تمهیدات حمل کالا

بعد از بسته بندی و اخذ مجوزهای لازم  جهت صادرات سنگ و اقدام به اظهار آن در  گمرک  باید  نسبت به تهیه وسیله حمل جهت خروج کالا از مرز گمرکی و ارسال به کشور مقصد اقدام کرد.

۵- اخذ گواهی مبدا و فاکتور

بعد از گذر از مراحل فوق جهت صادرات سنگ در این مرحله فاکتور فروش توسط صادرکننده صادر شده و باید به تائید اتاق بازرگانی برسد. اتاق بازرگانی پس از مشاهده فاکتور فروش اقدام  به ارائه گواهی مبدا می نماید و اجازه خروج کالا از کشور را صادر می نماید.

۶- خروج کالا از کشور

در آخرین مرحله شرکت حمل جواز خروج کالا از گمرک را از صادرکننده کالا دریافت کرده و آن را پس از بارگیری به کشور مقصد حمل می کند.

صادرات سنگ و انواع آن

صادرات سنگ به دو صورت بدون برش(کوپ) و برش خورده (اسلب و تایل) انجام می‌شود. صادرات سنگ از نوع کوپ به کشورهای مطرح در زمینه سنگ مثل ایتالیا، ترکیه و چین انجام می‌شود و در کشور مقصد برش خورده و ارزش افزوده حاصل از آن، به آن کشورها سود رسانی می‌کند. صادرات سنگ کوپ به دلیل خام فروشی و نداشتن ارزش افزوده مشمول عوارض است.

صادرات سنگ گرانیت

صادرات سنگ‌های برش خورده یا اسلب اغلب به کشورهای همسایه ازجمله عراق، افغانستان و کشورهای حوزه خلیج فارس صورت می‌گیرد. تراکنش ‌حوزه سنگ در دنیا در حدود دو و نیم میلیارد دلار است که بیشترین سهم آن به ترکیه با ۹۵۰ میلیون دلار تعلق دارد. ایران بعد از ترکیه، ایتالیا و یونان چهارمین صادر کننده سنگ ساختمانی است و ارزش صادرات سنگ آن درحدود ۱۵۰ میلیون دلار است. با وجود پیشتاز بودن ترکیه در حوزه صادرات سنگ گرانیت، این میزان از معادن ترکیه استخراج نمی‌شود.

در سال‌های گذشته سنگ کوپ از ایران به کشور مقصد ارسال و در آن‌جا پس از تبدیل شدن به نوع اسلب و تایل مجددا به ایران وارد می‌شد. از این رو پس از مدتی واردات سنگ اسلب و تایل به ایران ممنوع گردید.

سنگ کوپ درون کانتینر ۲۰ فوت قرار داده می‌شود و سنگ اسلب باتوجه به سایز بزرگتری که دارد بر روی پالت قرار می‌گیرد که درون هر کانتینر۲۰ فوتی ۵ یا ۶ پالت می‌توان قرار داد. سنگ اسلب و به دلیل داشتن حساسیت بالا و سایز بزرگ، قرار دادن آن در کانتینر به دقت بالایی نیاز دارد. سنگ تایل نیز با توجه به سایز کوچکتری که دارد درون صندوق چوبی قرار گرفته و هم در کانتینر ۲۰ فوت و هم ۴۰ فوت قابل بارگیری است.

صادرات سنگ به چین، هندوستان، ایتالیا در رده نخست و کشورهای امارات متحده عربی، عراق، ترکیه، کویت، مالزی و عمان در رده‌های بعدی قرار دارد.

صادرات سنگ مرمر

بیشترین میزان صادرات از ایران در بین انواع سنگ‌ها، سنگ مرمر است. سنگ‌های معدن، تراورتن، کریستال و چینی در رده‌های بعدی قرار دارند. کد تعرفه صادرات سنگ عموما در ردیف ۲۵۱۵ و ۲۵۱۶ قراردارد.

سنگ‌های ساختمانی به دلیل ویژگی‌هایی مانند جلا پذیری و مقاومت بالا دربرابر رطوبت، سرما و گرما مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تقاضا سنگ‌های ساختمانی در داخل کشور حدود ۸ میلیون الی ۱۲ میلیون تن در سال است. تقاضا برای صادرات سنگ حدود ۷ میلیون تن معادل ۱۵۰,۳۱۴,۰۰۰ دلار به سایرکشورها است. این درحالی است که کارخانه‌های سنگ ما از ظرفیت تولید ۲۵ میلیون تن در سال برخوردار هستند.

یکی از دلایل کم بودن حجم صادرات سنگ ایران وجود تحریم‌ها و موانع بر سر مراودات بانکی ایران با سایر کشورها است.

از لحاظ کیفیت می‌توان گفت تولیدات کارخانه‌های سنگ ایران مطابق با کیفیت و استانداردهای مورد نظر بازارهای اروپایی است اما تعداد بازرگانانی که بتوانند در بازارهای بین المللی به صورت حرفه‌ای کار کنند و بازاریابی کنند محدود است.

صادرات سنگ تراورتن

صادرات سنگ تراورتن به دلیل داشتن منابع سنگ در ایران مرسوم می باشد و به همین سبب نیز بزرگ ترین ذخایر سنگ تراورتن در ایران ، استان مرکزی -شهرستان محلات می باشد. شهرستان محلات را می توانیم به‌عنوان کانون تولید سنگ ۵۰ درصد کل ماده معدنی تراورتن ایران  بدانیم . شهرستان محلات در تولید سنگ‌های ساختمانی مرمریت، چینی، کریستان، ترانیکس و ترامیت یا همان سنگ خام تراورتن به رتبه ۱۸ ام در تولید و صادرات سنگ تراورتن رسیده است.

برای معرفی بهتر سنگ تراورتن بهتر است بگوییم که این سنگ نوعی سنگ تزئینی می باشد که در دسته سنگ‌های آهکی متخلخل  می باشد که در حقیقت از رسوبات چشمه‌های آب گرم به جا مانده‌اند و حفره‌های روی سنگ‌ها نیز ناشی از گازهای محبوس در همین آب‌های گرم می باشند.

تنوع رنگی و الگویی بالای سنگ‌های تراورتن آن‌ها را به انتخابی ایده‌‌آل و گسترده برای طراحی نماهای ساختمان‌ها، دیوارها و کف استخرها، کف‌پوش‌ها و سنگ‌فرش‌ها تبدیل شده است. ضمن این‌که میزان تخلخل و کیفیت سنگ‌ها نیز تنوع بسیاری دارد، دست علاقه‌مندان را برای انتخاب باز گذاشته است ، عمده معادن این سنگ در اصفهان است و این شهر سهم کثیری در تولید تراورتن کشور دارد. اگر تاریخ را بخوانیم می توانیم در یابیم که در تمام دوران تاریخ و تمدن ایرانی ، آثار و مستندات فراوانی از سنگ های باستانی وجود دارد که در ساخت بنا ها ،  تندیس ها و طاق‌های سنگی حجیم استفاده می شود.

انجام این کار ها در طول تاریخ ایران نشان می دهد که  هنر و مهارت پیشینیان دوران باستان در به‌کارگیری ماهرانه سنگ در ساخت و ساز بناها از گذشته های خیلی دور وجود داشته است. همچنین با توجه به وجود ذخایر غنی سنگ های تزئئینی می توانیم وضعیت اقتصاد کشور را رونق دهیم. طبق ایران با وجود هشت هزار و ۸۰۰ معدن فلزات رنگی، خاک‌های صنعتی و سنگ‌های نما و ساختمانی در ایران که یک‌هزار و ۹۰۰ مورد از آن‌ها در حوزه سنگ‌های تزئینی می باشد.پس ایران با وجود ذخایر غنی سنگ نما و تزئینی توانسته در چهار رتبه اول تولیدکنندگان سنگ تزئینی در جهان قرار دارد.

حضور رقیبان در صادرات

توجه به رقیبان سرسخت صادرات سنگ تراورتن این را نشان می دهد که سنگ خام و فرآوری شده مانند ترکیه، هند، ایتالیا و چین نشان می دهد که برعکس سابقه دیرینه ایران در صادرات سنگ تراورتن، در زمینه اقتصاد سنگ با مشکلاتی رو به رو می باشد.فعالان صادرات سنگ تراورتن در ایران باور دارند که صادرات بی رویه سنگ تراورتن به شکل اولیه و خام یکی از بزرگترین موانع رشد هزینه‌های استحصال و تولید سنگ تراورتن در این حوزه باشد که درکنار تحریم‌های اقتصادی سبب کندی رشد صادرات سنگ تراورتن در کشور بشود.

در صادرات سنگ تراورتن، فعالان این رشته بر این باور هستند که راه ‌های استخراج نادرست سنگ تزئینی  به منظور صادرات سنگ تراورتن و نیزکمبود کارگران در این بخش باعث شده است که کیفیت صادرات سنگ تراورتن در کشور ما کم شود و مشکلات عدیدی برایمان به وجود بیای.افراد فعال در صنعت صادرات سنگ تراورتن  همیشه گفته اند که این حوزه نیازمند کسب تجربه و مهارت می باشد و به راحتی نمی باشد .

مهمترین نکته خصوص صادرات سنگ مرمریت ایران یا سنگ تراورتن ایران این می باشد که این سنگ ها برای ارسال شدن به خارج از کشور باید با درجه بالایی از کیفیت فرآوری گردند تا استانداردهای بین المللی را پیدا نمایند. سنگ های مرمریت صادراتی یا سنگ تراورتن صادراتی بیشتر به شکل اسلب فرآوری می گردند تا در کشوری که صادر می شوند به سایزهای مورد نیاز تبدیل شوند.

در حال حاضر صادرات سنگ تراورتن به قزاقستان در سال های اخیر به عنوان قسمتی از کالا های صادراتی به این کشور شناخته شده است.سنگ تراورتن را همان طور که قبلا گفتین می تمانیم به عنوان یکی از پر کاربرد ترین سنگ ها مخصوصا در بخش ساخت و ساز ساختمانی به حساب آوریم.این سنگ از مناطق مختلفی استخراج می شود که در زیر برخی از آن ها را نام برده ایم:

عباس آباد
آتشکوه
حاجی آباد
یزد
کاشان
ابیانه
آبگرم
آبیار

از لحاظ ظاهری و کیفیت هر کدام از این سنگ ها دارای ویژگی های مختلفی می باشند و ممکن است در برخی موارد باهم متفاوت باشند. سنگ هایی مناطق  مختلفی که گفته شد هر کدام دارای ویژگی های خاصی می باشند که در بازار به آن شهرت دارند. مثلا سنگ تراورتن حاجی آباد به بی موج بودن و ابر و باد مانند بودنش شهرت دارد. صادرات سنگ تراورتن در تناژ های بالا برای بخش های مختلف صنعتی در داخل و خارج کشور انجام می گیرد.

وضعیت صادرات مواد معدنی استان کردستان ؛خام‌فروشی مواد معدنی در سایه غفلت و بی‌توجهی دولتمردان در استان کردستان در حال انجام است. ثروت طبیعی ملی در هر کشور موهبتی الهی بوده که باعث درآمدزایی و ایجاد شغل برای ملت آن کشور است. کشور ما ایران نیز به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و اقلیمی از برکات خاص طبیعی برخوردار است و این منابع طبیعی خدادادی، کشور را از نظر منابع طبیعی خاص کرده است.

معادن از جمله سرمایه‌های طبیعی هر کشور است که خوشبختانه فرآوانی و پراکندگی خاصی را در کشور ما دارد، اما استخراج، بهره‌وری و فرآوری از سنگ‌های معدنی جدا از استخراج آن امری بسیار مهم و حیاتی است تا هم به اشتغال‌زایی کمک کند و هم از خام فروشی سنگ های معدنی جلوگیری شود.

در چند سال گذشته به دلیل وضع تحریم‌های ناعادلانه علیه کشور فروش مواد معدنی با مشکل روبه‌رو بوده و همین امر باعث ضربه زدن به اقتصاد کشور شده است.استان کردستان نیز با دارا بودن معادن زیاد یکی از استان‌های مطرح کشور در زمینه معادن به حساب می‌آید.

در همین زمینه شوذب جباری رئیس خانه معدن استان کردستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در سنندج می‌گوید: معادن استان کردستان در بخش‌های پلی متال، فلزات رنگی، سنگ‌های ساختمانی و معادن شن و ماسه در استان فعال هستند.

وی افزود: در استان کردستان ۳۵۰ واحد فعال معدنی فعال هستند که فعالیت‌شان به موازات بازار و عرضه و تقاضا موجود در آن متغیر است.

جباری خاطرنشان کرد: معادنی که در سطح استان در زمینه تامین مصالح ساختمانی فعالیت می‌کنند به دلیل نوسانات موجود در بازار و رکودی که در ساختمان سازی در کشور با آن مواجه هستیم تولیدشان بسیار کم شده و این زنگ خطری برای معدن‌دارهای فعال در این بخش است.

وی بیان کرد: علی‌رغم وجود مشکلات متنوع، هزینه بالای خرید و نگهداری ماشین‌آلات معدنی جذابیت ورود سرمایه‌گذار در این بخش را از بین برده و همین امر باعث شده تا کمتر کسی سرمایه خود را در معادن سرمایه‌گذاری کند.

رئیس خانه معدن استان کردستان افزود: جدا از گرانی‌ها و افزایش هزینه‌های موجود، عدم حمایت برخی دستگاه‌های اجرایی استان به ویژه بانک‌ها از معادن، حال و روز معدن داران کردستانی را بد کرده است.

وی ادامه داد: مشکلات تامین اجتماعی و مالیاتی از جمله دیگر مشکلاتی است که معدن‌داران کردستانی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

رئیس خانه معدن استان کردستان اذعان کرد: متأسفانه بانک‌ها پروانه بهره‌برداری معادن را برای در اختیار گذاشتن سرمایه در گردش معدن‌داران استان قبول ندارند و اگر روند با همین منوال پیش برود، معادن کردستان تعطیل خواهند شد.

وی به پراکندگی معادن در استان نیز گریزی زد و تصریح کرد: واحدهای سنگ‌های ساختمانی در قروه و سریش‌آباد، سنگ آهن و طلا در قروه و سقز، معادن ساختمانی شن و ماسه در سنندج و معادن باروت در مریوان از پراکندگی معادن مختلف در کردستان حکایت دارد که خود می‌تواند به تولید استان کمک شایانی داشته باشد.

جباری فرآوری مواد معدنی را امری بسیار مهم دانست و گفت: فرآوری برخی از مواد معدنی در استان بسیار می‌تواند سود ده باشد اما برخی مواد معدنی هستند که باید به صورت خام فروخته شوند چراکه فرآوری آنها برای استان و کشور هزینه‌های گزافی را به دنبال دارد.

وی به بحث صادرات مواد معدنی نیز اشاره و گفت: به دلیل وضع تحریم‌های ظالمانه، صادرات مواد معدنی استان به‌صورت واسطه‌ای انجام می‌شود و به همین دلیل آمار دقیقی از صادرات مواد معدنی کردستان وجود ندارد.

رئیس خانه معدن استان کردستان در پایان سخنان خود اظهار کرد: اگر بتوانیم واحدهای فعال معدنی موجود در استان را نگه داریم و از اخراج نیروهای آن جلوگیری کنیم، در این شرایط خاص کشور بهترین کار را انجام داده‌ایم.